(Λουκ. ιη΄, 10-14).(Τελώνου και Φαρισαίου)
Η ΘΕΟΜΙΜΗΤΟΣ ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗ.
«...ο δε ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται.» (Λουκ. ιη΄, 14).
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η σημερινή παραβολή, στην έναρξη του Τριωδίου, επιχειρεί μια συγκριτική παράθεση δύο αντιθετικών ψυχικών καταστάσεων. Ο Φαρισαίος εκπροσωπεί τη θεομίσητο υπερηφάνεια και ο Τελώνης τη θεομίμητο ταπείνωση. Από τη μία παρουσιάζεται ο θρησκευτικός άνθρωπος με όλα τα πνευματικά τρόπαια (νηστεία, ελεημοσύνη...) και από την άλλη ο αμαρτωλός που δεν τολμά να σηκώσει το βλέμμα του ψηλά για να προσευχηθεί...
ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Α) Η ΤΑΠΕΙΝΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΗ
* «ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ» (Λουκ. 18, 13). Συντετριμμένος από τις αμαρτίες του και βλέποντας κάθε προσωπική του εκδήλωση να συνδέεται με την αμαρτία, ζητά ταπεινωμένος την εξιλέωση από τον Κύριο. Τον παρατηρούμε να χτυπά το στήθος του, καθώς σύμφωνα με την Ορθόδοξη παράδοση εκεί βρίσκεται (στην καρδιά δηλαδή) το εργαστήριο κάθε καλού και κακού συλλογισμού που οδηγεί τον άνθρωπο σε ανάλογες ενέργειες· «Εκ γαρ της καρδίας εξέρχονται διαλογισμοί πονηροί, φόνοι, μοιχείαι, πορνείαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι, βλασφημίαι» (Ματθ. 15, 19).
* Τα λόγια τα οποία έλεγε με ταπεινοφροσύνη τα πίστευε, τα εννοούσε και αντιπροσώπευαν τον εσωτερικό του κόσμο. Η ταπείνωση διαφέρει από μια απλή ταπεινολογία. Η ταπείνωση δείχνει ωριμότητα και πνευματικό βάθος, η ταπεινολογία επιφάνεια με στόχο τον εντυπωσιασμό του πλησίον. Έστι ο Τελώνης «κατέβη ούτος δεδικαιωμένος εις τον οίκον αυτού» (Λουκ. ιη΄, 14), γεγονός που συνετάραξε τους ακροατές μιας κοινωνίας που είχαν μάθει να κρίνουν σύμφωνα με τα έργα του ευσεβισμού και όχι της ευσεβείας.
*Ο Κύριός μας επίσης επιθυμεί να εξάρει την αυτομεμψία του Τελώνου. Να μια άλλη παράλληλη και σχετική με την αρετή της ταπεινότητος έννοια. Να κατηγορούμε αποκλειστικά τον εαυτό μας για όσα έχουμε διαπράξει και να μην «εφευρίσκουμε» δικαιολογίες και ελαφρυντικά για να κατασιγάσουμε τον εσωτερικό έλεγχο της συνειδήσεως. Η αυτομεμψία οδηγεί στα σωτήρια δάκρυα της μετανοίας (όχι της απογοήτευσης) και την ύπαρξή μας στην μεταμέλεια και διόρθωση.
Β) Ο ΥΠΕΡΦΙΑΛΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
* Είναι σχεδόν αδύνατο να καταφέρεις να πείσεις τον σημερινό άνθρωπο που τρέφεται από την προβολή και την δημοσιότητα, για το μεγαλείο και το ήθος που χαρίζει η ταπεινότητα στην ύπαρξή μας. Όταν η αυτοπροβολή και αυτοεξύμνηση τροφοδοτούν κάθε ενέργειά μας, πως να κατανοήσουμε ότι η ταπεινοφροσύνη είναι η τελειότητα, καθώς την διάλεξε για ένδυμά Του ο τέλειος Θεός! Γράφει σ’ένα σημείο ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν: «Τί είναι ταπείνωση; Ο ίδιος ο Θεός είναι ταπεινός. Η ταπείνωση είναι πραγματικά μια Θεία ποιότητα».
* Και αυτό καταλαβαίνει ο άνθρωπος όταν προσεγγίσει τον Θεό. Ενώ έχει την λανθασμένη εικόνα του τιμωρού, ενός Θεού που κατοικεί αυτοεξόριστος στην μεγαλοσύνη Του, συνειδητοποιεί πως ο Θεός συναντάται στην ταπείνωση. «Μάθετε απ’εμού, ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία, και ευρήσετε ανάπαυσιν ταίς ψυχαίς υμών» (Ματθ. 11, 29). Έτσι μέσα από την ταπείνωση ήρθε σε επαφή με τον πεπτωκότα άνθρωπο, σαρκώθηκε «φορώντας» την ανθρώπινη φύση, φτάνοντας μέχρι τον ατιμωτικό σταυρικό θάνατο για να σώσει το πλάσμα Του.
* Έτσι θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε το συχνό φαινόμενο άνθρωποι της επιστήμης και της γνώσεως να καταφεύγουν σε ασκητές του Αγίου Όρους, αλλά και σε άλλους πνευματέμφορους ανθρώπους, αναζητώντας συμβουλές για να διορθώσουν τη ζωή τους. Οι εγγράμματοι στους αγράμματους, περιμένοντας ένα απλό ταπεινό λόγο που πηγάζει την ομορφιά και την ωραιότητα της ψυχής που ζεί με την Άκρα Ταπείνωση, τον Χριστό.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Αδελφοί μου, δοκιμάσαμε κάθε πρόκληση που έθεσε η υπερηφάνεια στο μυαλό μας. Τεχνολογική, υλιστική, γνωστική, τοποθετήστε εδώ ότι θέλετε από την ποικιλομορφία της διαβίωσής μας… Τα τραγικά αποτελέσματα ή μάλλον τα αδιέξοδα τα βιώνουμε καθημερινά. Καιρός να αναζητήσουμε την ταπείνωση και την απλότητα στις σκέψεις και στις ενέργειές μας. Ο ταπεινός άνθρωπος αναπαύει τον Θεό. «Κάθε πρωί ο Θεός ευλογεί τον κόσμο με το ένα χέρι, αλλ’όταν ιδή κανένα ταπεινό άνθρωπο τον ευλογεί και με τα δύο» έλεγε με νόημα ένας γέροντας!
