ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΚΛΑΔΩΝ κ. ΣΑΒΒΑ
«ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΣΩΜΕΝ ΤΩ ΚΥΡΙΩ»
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή .…………………..………………………..…….σ. 2
«Γενικά στοιχεία περί της αρχαίας λειτουργία του αγίου Ιακώβου» …………………………...…………..………...…σ. 3
«Ας σταθούμε σε κάποια σημεία της θείας Λειτουργίας» …………………………………………………………….…σ. 5
«Άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος, ο Απόστολος, ο μάρτυρας, ο Ιεράρχης» …………….………….……..…………………....σ. 7
Επίλογος – συμπεράσματα …….………..…………..……...σ. 8
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Είναι ιδιαίτερη χαρά και ευλογία η κατ’ έτος τέλεση της αρχαιοπρεπούς λειτουργίας του θείου Ιακώβου του Αδελφοθέου στον ενοριακό μας ναό της Αγ. Μαρίνης. Ως επίσκοπος και πνευματικός πατέρας αλλά και προεξάρχων της όλης λατρευτικής συνάξεως θεώρησα φρόνιμο και εποικοδομητικό να μοιραστώ λίγες σκέψεις μαζί σου σχετικά με όσα όλοι βιώσαμε. Το μικρό τούτο πόνημα δεν έχει αποκλειστικό στόχο να καταστεί μια πραγματεία επιστημονικού-θεολογικού επιπέδου η οποία θα συνδυάζει την έρευνα και την ιστορία. Με πολύ αγάπη και ειλικρινές ενδιαφέρον επιθυμεί κυρίως να συμβάλλει στην προσωπική πνευματική σου οικοδομή. Σε αυτό δηλαδή που υπάρχει μέσα σου και ίσως δεν το έχεις συνειδητοποιήσει, σε αυτό που ενώ έχει τόση αξία έχει παραμεληθεί και αδικηθεί, σε αυτό που «φρόντισαν» κάποιοι να στο αχρηστέψουν…
Και μιλώ για την ψυχή, τις ανάγκες και την υπέροχη λειτουργία της! Γιατί σήμερα στο ναό μας ήρθες γι’ αυτήν. Ήρθες να της δώσεις την τροφή της και να την ψυχαγωγήσεις (ψυχαγωγία = αγωγή της ψυχής) να την κάνεις να νοιώσει «άνετα» στο οικείο της περιβάλλον, την σφαίρα του πνεύματος. Άφησες κάθε υλική ασχολία και έκανες προτεραιότητα την παρακολούθηση της αρχαίας αυτής λειτουργίας. Που πήγαν οι υποχρεώσεις και τα άγχη και τα προβλήματα και οι εκκρεμότητες; Τα έκανε πέρα ο αέρας του αγίου Πνεύματος που έπνευσε στην ύπαρξη σου και ένιωσες την χαρά και την αγαλλίαση του ουρανού. Ένιωσες την αγάπη του Πατέρα που υποδέχθηκε τον άσωτο υιό Του και του φόρεσε ξανά το βασιλικό ένδυμα. Κάνε μια φανταστική στροφή γύρω από τον εαυτό σου, σαν αυτούς που δοκιμάζουν ένα καινούριο ένδυμα, γιατί και εσύ σήμερα φόρεσες το δικό σου… Είναι ωραίο; Είναι σπάνιο; Κόστισε πολύ;
Ναι… κάθε σταγόνα αίμα πάνω στο Γολγοθά το χρωμάτισε, ο δριμύτατος πόνος τον καρφιών το καλλώπισε, το «μεμειγμένο» όξος και τα ραπίσματα το εξαγόρασαν και η λυτρωτική λαχτάρα του Ιησού το διάλεξε μοναδικό για σένα… για να ταιριάζει με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα σου. Να λοιπόν! Η ψυχή σου καμαρώνει γιατί θα φορέσει καινούρια ρούχα και μέσα στον ναό της δόξης Του ξετυλίγει βιαστικά το περιτύλιγμα του δώρου της. Πόσο καιρό είχες να φορέσεις καινούριο ρούχο; Και ας ήσουν συχνά για ψώνια και ας είχες ακόμα λεφτά στο πορτοφόλι σου και ας είχες την ικανότητα να διαλέγεις και να επιλέγεις τιμή και ποιότητα…
Να μερικά λοιπόν από αυτά που μπορεί να σκέφτηκες εξερχόμενος από τον ναό. Ίσως να τα συζήτησες με τον γνωστό σου η τον συγγενή σου η να τα αποσιώπησες βλέποντας το περιβάλλον που σε καρτερεί να επιστρέψεις ξανά («ου μη γαρ τοις εχθροίς σου το μυστήριον είπω»). Μα για τον Θεό ένα έχει σημασία, ότι εσύ πήρες το καινούριο σου φόρεμα που τόσο χρειαζόσουν… γιατί το παλιό ήταν βρώμικο, φθαρμένο, ξεθωριασμένο και φαινόσουν τόσο άσχημος. Δεν σου κρύβω πως μου έκανε εντύπωση το λαμπερό σου πρόσωπο και η προθυμία σου να δοκιμάσεις το «αιώνιο καινούριο» που είναι ο Χριστός. Στις τόσες ευχές που άκουσες, στους τόσους ύμνους που εκτελέστηκαν κάτι σίγουρα σου έμεινε και χαράχτηκε βαθιά μέσα σου. Κάποια από αυτά σκέφτηκα να στα καταγράψω να τα έχεις δικά σου και να τα χρησιμοποιείς ως αντίδοτο εκεί που βλέπεις τα δύσκολα… Παράλληλα θεώρησα καλό να σου δώσω και μερικές πληροφορίες για την προέλευση και την εξέλιξη της ιδιαίτερης αυτής λειτουργίας που παρακολούθησες. Τέλος θα ήταν αμέλεια να μην παρουσιάσουμε και λίγα στοιχεία για τον θεόπνευστο συγγραφέα και άγιο της Εκκλησίας μας τον ένδοξο Απόστολο και θείο, Ιάκωβο τον Αδελφόθεο.
ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ
Γενικά στοιχεία περί της αρχαίας λειτουργία του αγίου Ιακώβου.
Η λειτουργία του θείου και ιερού Ιακώβου που επιτελέσαμε ανάγεται χρονικά, σύμφωνα πάντα με τους ειδικούς ερευνητές, περί τον 4ον μ.Χ αι. Συντάχθηκε αρχικά από τον άγιον Ιάκωβο (πρώτο ιεράρχη της τοπικής Εκκλησίας) για τις λειτουργικές ανάγκες της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων. Με πηγή την Αγία Σιών και περιβεβλημένη (η λειτουργία αυτή) με το αποστολικό κύρος του Αδελφοθέου διαδόθηκε σε διάφορα μέρη της Παλαιστίνης, της Συρίας, της Αραβίας, στο Σινά, την Αρμενία, την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, την Ελλάδα, την Νότια Ιταλία και τις Σλαβικές χώρες. Η λειτουργική της μορφή δέχθηκε στο πέρασμα των αιώνων προσθέσεις και αφαιρέσεις ενώ παράλληλα διατήρησε τον βασικό της κορμό με πυλώνες τα δομικά εκείνα στοιχεία που θέλγουν την ψυχή, συντρίβουν το γήινο φρόνημα και αναδεικνύουν τις σπάνιες πτυχές του ανθρώπινου ψυχικού κόσμου.
Σύμφωνα και πάλι με μαρτυρίες η λειτουργία αυτή, στο πρωτότυπο της, συναντάται στην ελληνική γλώσσα και οι αναφορές για αυτήν από μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας, επίσημα κείμενα, καθιστούν την ύπαρξη της αδιαμφισβήτητη. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον Κύριλλο Ιεροσολύμων και τις «Κατηχήσεις» του (Μυσταγωγική Ε΄, MPG 33, 1109-1128), τον Άγιο Ιερώνυμο (ContraPelagiamos II 23, P.L. 23, 587B), την Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο (κανών λβ΄) αλλά και άλλες περιπτώσεις οι οποίες μπορούν ενδελεχώς να μελετηθούν από οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο. Η λειτουργία αυτή υπήρξε η προδρομική βάση για την συγγραφή και των υπολοίπων λειτουργιών (Μεγ. Βασιλείου, Ι. Χρυσοστόμου κ.α.) οι οποίες βρίσκονται σε χρήση σήμερα κατά τις λατρευτικές εκδηλώσεις των πιστών. Η θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου τελείται στο κέντρο του ναού σύμφωνα με το τυπικό της αρχαίας Εκκλησίας και οι πιστοί μεταλαμβάνουν ξεχωριστά το Σώμα του Χριστού και στην συνέχεια το Αίμα του Κυρίου από το Άγιο Ποτήριο. Είναι ένα στοιχείο αυτό το οποίο δείχνει την αγάπη και την αμεσότητα επικοινωνίας των πρώτων χριστιανών με τον Ιησού. Σήμερα αυτό εντυπωσιάζει μεν σαν εικόνα αλλά εγείρει ερώτημα κατά πόσο και αν οι πιστοί είναι έτοιμοι να αποδεχθούν αυτό τον άμεσο τρόπο επικοινωνίας με το θείο.
Είναι αλήθεια πως στο πέρασμα των αιώνων η αδιαφορία και η απροσεξία των εκκλησιαζομένων χριστιανών «ύψωσαν» το τέμπλο του Ιερού Βήματος και έκτοτε χάθηκε αυτή η όμορφη και «παρρησιαστική» σχέση με τον Θεό. Η οχλαγωγία του πληρώματος του ναού, η έλλειψη σεβασμού στον συμπροσευχόμενο, η βιασύνη, ο φόβος ενός «ατυχήματος», οδήγησαν τους ποιμένες της Εκκλησίας να καταλήξουν στην μετάληψη των Τιμίων Δώρων με τον τρόπο που γνωρίζουμε σήμερα (δια της αγίας λαβίδος). Δεν σας κρύβω ότι αρκετοί με πλησίασαν, μετά το πέρας αυτής της λειτουργίας, και με έκδηλο τον θαυμασμό τους ζητούσαν συχνότερα να επαναλαμβάνεται η συγκεκριμένη λατρευτική ακολουθία. Μυστικά «κούνησα» το κεφάλι μου και θυμήθηκα την παροιμιώδη φράση: «η συνήθεια φθείρει τον θαυμασμό»… Ας μην «καταντήσουμε» και αυτή όπως την Κυριακάτικη…. Ας μείνει και κάτι να μας ταρακουνά και να μας συγκλονίζει!
Όπως οι περισσότεροι γνωρίζεται αρκετές φορές σας μίλησα για την προετοιμασία που πρέπει να κάνουμε για να μεταλάβουμε συνειδητοποιημένα. Όχι μόνο στην συγκεκριμένη περίπτωση αλλά το γενίκευσα στα πλαίσια της ποιμαντικής μου. Ενδεικτικά θα θυμίσω τα δύο ολόκληρα χρόνια κηρυγμάτων με τον τίτλο «Προσεγγίζοντας τον γνόφο της Θείας Λειτουργία» που έγιναν στο ναό μας, αλλά και πλείστα όσα στοιχεία τα οποία παρουσιάστηκαν στις Κυριακάτικες ομιλίες από του άμβωνος. Επίσης στις κατ’ ιδίαν εξομολογήσεις πάντοτε με προθυμία επιχειρούσα και επιχειρώ να διαφωτίζω και να ενημερώνω σχετικά με το θέμα. Και αυτά δεν τα λέω για να «στεφθώ» με δάφνες υπεροχής αλλά για να χαρώ για τυχόν πνευματική σας πρόοδο και παράλληλα να διαπιστώσω ….ότι έχουμε ακόμα πολύ δουλειά… Η τελείωση του ανθρώπου δεν έχει όρια και η βελτίωση του δεν γνωρίζει περιορισμούς. Μόνος σύμμαχος η χάρη του Θεού (που διοχετεύεται με τα άγια Μυστήρια) και η προσωπική μας θέληση και αγωνιστικότητα.
Ας σταθούμε σε κάποια σημεία της θείας Λειτουργίας
Επιθυμώ και πάλι να αποκτήσει αμεσότητα ο λόγος μου. Γι’ αυτό και θα γυρίσω σε πρώτο ενικό πρόσωπο. Ως λειτουργός σε είχα και πάλι απέναντι μου. Πίστεψε με, δεν μου διαφεύγουν οι εναλλαγές των συναισθημάτων σου με αφορμή τα δρώμενα στο ναό. Χωρίς να έχω κάποια υπερφυσική δυνατότητα (Θεός φυλάξοι, μην μπει καμία τέτοια ιδέα) απλά στηριζόμενος στην συμβατική παρατήρηση, η οποία είναι κοινή συνιστώσα σε όλους τους ανθρώπους, το διέκρινα. Ξεχώρισα λοιπόν κάποια σημεία για να τα συζητήσω μαζί σου, για να σε προβληματίσω και να προβληματιστώ και εγώ.
«Εν πλήθει αμαρτιών μεμολυσμένον με μη εξουδενώσης, δέσποτα Κύριε ο Θεός μου. Ιδού γαρ προσέρχομαι τω θείω τούτω και επουρανίω μυστηρίω, ουχ ως άξιος υπάρχων, αλλ’ εις την σην αφορών αγαθότητα, ταύτην αφίημί σοι την φωνήν. Ο Θεός, ιλάσθητι μοι τω αμαρτωλώ. Ήμαρτον γάρ εις τον ουρανόν και ενώπιον σου και ουκ ειμί άξιος αντοφθαλμήσαι τη ιερά ταύτη και πνευματική τραπέζη, εφ’ η ο μονογενής σου Υιός, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, εμοί τω αμαρτωλώ και πάση κηλίδι κατεστιγμένω μυστικώς πρόκειται εις θυσίαν.» Τούτα τα λόγια που ψελλίζει ο λειτουργός μπροστά στην αγία Τράπεζα δείχνουν σε μένα και σε σένα πόσο αμαρτωλοί είμαστε συγκριτικά με την αγαθότητα του Θεού. Μια φράση ταιριάζει στα χείλη μας: «Ο Θεός ιλάσθητι μοι τω αμαρτωλώ». Τα λόγια του Ληστού πάνω στο Σταυρό που του χάρισαν συγχώρηση αμαρτιών και ουράνια Βασιλεία. Να πως θα σκέφτεσαι για την ύπαρξη σου κάθε φορά που θα μπαίνεις στο ναό για να βγαίνεις πλημμυρισμένος με την χάρη του αγίου Πνεύματος.
«Σοι τω πεπληρωμένω πάσης ευωδίας και εφροσύνης, Κύριε ο Θεός ημών, εξ’ ων δέδωκας ημίν προσφέρομεν το θυμίαμα τούτο. Αναληφθήτω δη, δεόμεθα σου, εκ των πενιχρών ημών χειρών εις το άγιον και υπερουράνιόν σου θυσιαστήριον εις οσμήν ευωδίας και άφεσιν των αμαρτιών ημών και παντός του λαού σου.» Είναι απόσπασμα από την ευχή του θυμιάματος. Βάζοντας το μοσχολίβανο ο ιερεύς στο θυμιατήρι δίδει με τα λόγια αυτά την πραγματική διάσταση της πράξης που θα ακολουθήσει. Πλούσιος ο Θεός, πηγή πνευματικών και υλικών αγαθών. Και ο άνθρωπος; Ότι και αν έχει, όσο πλούτο και αν έχει συγκεντρώσει…. «πενιχρά τα χέρια του»… Και όμως εσύ Του αντιπροσφέρεις από τα φτωχά σου αποκτήματα… «τα σα εκ των σων» . Θυμήσου, μικρός έπαιρνες δώρο στους γονείς σου από το χαρτζιλίκι που σου έδιναν οι ίδιοι… ταιριάζει η περίπτωση αυτή απόλυτα πίστεψε με!
«Σιγησάτω πάσα σάρξ βροτεία και στήτω μετά φόβου και τρόμου και μηδέν γήινον εν εαυτή λογιζέσθω. Ο γάρ βασιλεύς των βασιλευόντων και Κύριος των κυριευόντων προσέρχεται σφαγιασθήναι και δοθήναι εις βρώσιν τοις πιστοίς. Προηγούνται δε τούτου οι χοροί των Αγγέλων μετά πάσης Αρχής και Εξουσίας….»
Το ποιητικό αυτό κείμενο επέχει θέση «χερουβικού ύμνου» στην Θεία Λειτουργία του Αγ. Ιακώβου. Ψάλλεται (όπως άλλωστε και κάθε χερουβικό) κατά την λιτάνευση των Τιμίων Δώρων. Μια ιερότατη στιγμή όπου ο υμνωδός καλεί κάθε άνθρωπο («σάρξ βροτεία») σε μια ησυχαστική εσωτερική κατάπαυση. Κανένα γήινο μην σκεφτείς. Τα μάτια σου ας γίνουν πνευματικά και νιώσε την ουράνια βασιλική πομπή. Δες… «ξεσηκώθηκε» όλος ο αγγελικός κόσμος για να συνοδεύσει «τον βασιλέα των βασιλευόντων», «τον Κύριο των Κυριευόντων». Αν είχες καταλάβει πόσους αγγέλους έχουμε δίπλα… αλλά τι λέω… με τέτοια μάτια και εγώ και εσύ…. μόνο για την παχυλή ύλη είμαστε!
«Ο Θεός, ο Θεός υμών, ο τον ουράνιον άρτον, την τροφήν του παντός κόσμου εξαποστείλας σωτήρα και λυτρωτή και ευεργέτη, ευλογούντα και αγιάζοντα ημάς…»
Με αυτά τα λόγια αρχίζει η ευχή της «προθέσεως». Στην «πρόθεση» και κατά την ειδική ενσωματωμένη ακολουθία «καταρτίζονται» τα υποψήφια Τίμια Δώρα στην διάταξη που γνωρίζουμε πάνω στα ευτρεπισμένα άγια σκεύη (άγιο Ποτήριο και άγιο Δισκάριο). Και κράτησα τα λόγια της όχι για να σου κάνω μάθημα Λειτουργικής αλλά γιατί με συγκλόνισε η φράση: «τροφή του παντός κόσμου». Είναι ο Χριστός τροφή παντός του κόσμου και δεν Τον «τρώμε»; Γι’ αυτό πεινάμε; Γι’ αυτό τσακωνόμαστε και αλληλοσπαραζόμαστε; Γι’ αυτό τίποτα δεν μας «χορταίνει»; Γι’ αυτό δεν φτάνουν τα αγαθά της γής για όλους; Γι’ αυτό οι σακούλες με τα προϊόντα των μαγαζιών δεν έχουν καμία σημασία; Ναι… λείπει το βασικό συστατικό της ζωής μας… Ο ΧΡΙΣΤΟΣ…. «Αεί πεινώντες και διψώντες». Σήμερα το ξεκαθάρισες … Ποτέ ξανά διψασμένος και πεινασμένος!
«Υπέρ πλεόντων, οδοιπορούντων, ξενιτευόντων χριστιανών και των εν αιχμαλωσίαις και εξορίαις και εν φυλακαίς και πικραίς δουλείαις όντων αδελφών ημών, ειρηνικής επανόδου εκάστου εις τα οικεία μετά χαράς του Κυρίου δεηθώμεν.»
Κοίτα λοιπόν να δεις για πόσους προσευχήθηκες σήμερα. Ήρθες μια φορά στην Εκκλησία και «πήρες φόρα» και δεν άφησες κανένα! Πόσες κατηγορίες ανθρώπων σε δεινή κατάσταση δέχθηκαν την προσευχή σου σαν βάλσαμο στον προσωπικό τους πόνο. Ποίος να σε πρωτοευχαριστήσει που χάρη στα καρδιακά σου ψελλίσματα αντέχει και κάνει κουράγιο στην δοκιμασία που τον έχει βρει. ‘Έτσι ήταν και είναι η Εκκλησία, φροντίζει πάντα για όλα τα παιδία της. Και εσύ μέσα εδώ κάνεις το ίδιο! Συλλογίζεσαι τα αδέλφια σου που λείπουν και κινδυνεύουν! Ένα μεγάλο μπράβο, όχι από μένα… από Εκείνον που γνωρίζει από ΑΓΑΠΗ… Να είσαι ευλογημένος!
Άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος, ο Απόστολος, ο μάρτυρας, ο Ιεράρχης.
Ο Άγιος Ιάκωβος ήταν υιός του Ιωσήφ του Μνήστορος από τον πρώτο του γάμο. Από την παιδική του ηλικία έζησε με αυστηρή άσκηση. Μιμούμενος τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, δεν έτρωγε ποτέ τίποτα από όσα έχουν πνοή ζωής μέσα τους. Μετά την Ανάληψη του Κυρίου, οι Απόστολοι ομοφώνως εξέλεξαν τον δίκαιο Ιάκωβο πρώτο επίσκοπο Ιεροσολύμων. Ως ποιμήν της πόλης φρόντιζε για τον καταρτισμό και την ηθική τελείωση των πιστών ακολουθώντας το παράδειγμα του Αρχιποίμενος Χριστού. Η διδασκαλία του και το συγγραφικό του έργο (ξεχωρίζουν οι Καθολικές Επιστολές και η θεία Λειτουργία του) τον κατέταξαν στους σπουδαίους πρώτους Αποστολικούς Πατέρας. Μάλιστα ο σεβασμός και η εκτίμηση προς το πρόσωπο του θαυμάζονταν και από τους εχθρούς ακόμη του χριστιανισμού, τους Ιουδαίους.
Περί το 62 μ.Χ και μετά τον θάνατο του ηγεμόνος Φήστου η Ιουδαία βρισκόταν σε αναταραχή. Οι Εβραίοι που είχαν αποτύχει να θανατωθεί ο Παύλος (Πραξ. 25, 26) στράφηκαν προς το θείο Ιάκωβο. Με επίπλαστη συμπεριφορά ανάγκασαν τον δίκαιο να ανέβει στο πτερύγιο του ιερού για να υποστηρίξει (όπως νόμιζαν) τα πεπλανημένα δόγματα τους. Αυτό φυσικά δεν έγινε από τον άγιο του Θεού αλλά αντίθετα κήρυξε την ορθότητα της χριστιανικής πίστεως. Οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι «τρίζοντας» από κακία τα δόντια τον γκρέμισαν από εκεί ψηλά. Μισοπεθαμένος πλέον στη γή, αλλά ευχόμενος υπέρ συγχωρήσεως των διωκτών του, δέχεται κτύπημα με βαρύ ξύλο και παραδίδει το πνεύμα του.
Η μνήμη του εορτάζεται από την Εκκλησία μας στις 23 Οκτωβρίου. Το προσωνύμιο «Αδελφόθεος» του εδόθη τιμητικά καθώς σύμφωνα με την παράδοση ήταν ο μόνος που δέχθηκε να θεωρήσει τον Χριστό αδελφό του (ο Χριστός ήταν από τον δεύτερο γάμο του Ιωσήφ και της Παναγίας μας) και να μοιραστεί το μερίδιο της περιουσίας του με τον Κύριο. (Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Οκτώβριος, Εκδ. Ίνδικτος, σ. 273-275)
Επίλογος-Συμπεράσματα
Έχω πολλά ακόμα να σου πω μα θα σ’ αφήνω να τα ανακαλύπτεις εσύ λίγο-λίγο… Τώρα που γνωριστήκαμε και γίναμε αδέλφια, με το Αίμα του Ιησού να κυλά στις φλέβες μας, σίγουρα θα ανταμώνουμε συχνά. Αυτό που είδες σήμερα στο κέντρο του ναού γίνεται κάθε Κυριακή στο ιερό του ναού και η ευλογία του απλώνεται σε όλους τους συμμετέχοντας. Πιστεύω λοιπόν πως δεν θα απουσιάσεις ξανά από την λειτουργία. Σε καλεί πλέον ο Αδελφός σου Ιησούς που σήμερα και πάντοτε σου δίνει το Σώμα και το Αίμα Tου.
Σήμερα γνώρισες την πραγματική Εκκλησία η οποία είναι σύνολο θνητών ανθρώπων με προοπτική την αθανασία. Ξέρω καλά ότι η «εκκλησία» στο πέρασμα των αιώνων υπήρξε όχημα εξουσίας, μέσο κατάλυση της ανθρώπινης ελευθερίας, ευκαιρία πλουτισμού και κοινωνικής ανέλιξης. Μην σε ξεγελά κανένας…. Αυτή δεν ήταν εκκλησία! Δεν ήταν κιβωτός σωτηρίας! Δεν είχε αρχηγό τον Χριστό! Η πραγματική εκκλησία γίνεται αντιληπτή με την αίσθηση της θείας χάριτος και την παρουσία του αγίου πνεύματος που προσφέρει στην ύπαρξη σου. Σήμερα πιστεύω ακράδαντα πως το ένιωσες μέσα στον ιερό ναό.
Επιθυμώ από την θέση αυτή ως ταπεινός, αμαρτωλός και ελάχιστος επίσκοπος να ευχαριστήσω τον Θεό για τα Δώρα Του, εσένα που τα αποδέχτηκες με ευλάβεια και τιμή (μην απελπίζεσαι… κάθε φορά να γίνεσαι καλύτερος) , τους ιεροψάλτες και το σεπτό ιερατείο που συλλειτούργησε με την αναξιότητα μου αλλά και τον άνθρωπο που μου έδωσε την ιδέα να σου ετοιμάσω κάτι για να πάρεις στο σπίτι σου.
