Κυριακή Σταυροπροσκυνήσεως
Το χάλκινο φίδι επι Μωϋσέως τύπος του Εσταυρωμένου Χριστού
Υπο του Θεοφιλεστάτου Πέτρας κ. Δαβίδ
Σήμερα συμπληρώνεται η Τρίτη εβδομάδα της Μ.Τεσσαρακοστής. Η Κυριακή της προσκυνήσεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού, ο οποίος ως άλλη πνευματική όασις, παρέχει άνεση και αναψυχή εις τους πιστούς από τον κόπο της νηστείας και τους ενδυναμώνει για να φθάσουν αισίως και εις τα πάθη του Σωτήρος Χριστού.
Ο Σταυρός του Χριστού όμως, δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο της εποχής της χάριτος. Ήδη στην Παλαιά Διαθήκη εκτός από τις ρήσεις των προφητών, υπάρχουν πολλά γεγονότα τα οποία προτυπώνουν το μυστήριο του Σταυρού. Η δύναμις του Σταυρού ενεργούσε και στα προφητικά χρόνια, πολύ πριν από την Σταύρωση του Κυρίου. Στο παρόν άρθρο θα μας απασχολήσει μια ιστορία από το βιβλίο των Αριθμών, η οποία περιέχεται παράλληλα και στο κατά Ιωάννην ευαγγέλιο. Εκεί ο Κύριος μας, λέγει την εξής φράσιν εις τον μυστικόν του μαθητήν Νικόδημον «Καθώς Μωϋσῆς ὕψωσε τόν ὄφιν ἐν τᾖ ἐρήμῳ οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τόν Υἱόν τοῦ ἀνθρώπου, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόληται, ἀλλ΄ἔχῃ ζωήν αἰώνιον» (Ιω.γ΄,14-15).
Διανύουμε το τελευταίο και τεσσαρακοστό έτος της περιπλανήσεως των εβραίων εις την έρημον του Σινά. Ό Μωϋσής μέσα σε διάστημα τεσσάρων μηνών, έχει χάσει πρώτα την αδελφή του Μαριάμ και ύστερα τον αδελφό του Ααρών που ήταν ο αρχιερέας του λαού. Ενώ οι εβραίοι έχουνε φθάσει έξω από την χώρα των Ιδουμαίων αναγκάζονται να ακολουθήσουν μεγάλη κυκλική πορεία, διότι οι τελευταίοι τους έχουν απαγορεύσει τη διέλευση μέσα από την χώρα τους.
Και τότε, γεμάτοι πικρία και απογοήτευση οι Ισραηλίτες λυγίζουν. Χάνουν το θάρρος και την εμπιστοσύνη τους εις τον Θεόν. Και κακολογούν τον Μωϋσή. «Γιατί το έκανες αυτό;-του λένε; Γιατί μας έβγαλες από την Αίγυπτο; Γιατί να πεθάνουμε εις την έρημο;». Τά λόγια τους πικρά και σκληρά, θλίβουν κατάβαθα τον Μωϋσή. Αναλαμβάνει όμως να την υπερασπιστεί και να απαντήσει ο ίδιος ο Θεός. Και είναι η πρώτη φορά που ο Θεός δεν απαντά στην πάνδημη αχαριστία με ευεργεσίες, αλλά με τιμωρία και μάλιστα πολύ σκληρή.
Αποστέλει στον καταυλισμό αμέτρητα πλήθη από δηλητηριώδη και θανατηφόρα φίδια, οι Ισραηλίτες άρχισαν να πέφτουν νεκροί από τα τσιμπήματά τους σαν τα στάχυα. Όταν λοιπόν διαπίστωσαν το μέγεθος του κινδύνου που τους απειλούσε, συγκλονίστηκαν μονομιάς και μετενόησαν. Ζήτησαν από τον Μωϋσή να προσευχηθεί εις τον Θεόν για να απαλλαγούν από τα φίδια. Ο Μωϋσής πράγματι ανταποκρίθηκε στην έκκληση για βοήθεια των συμπατριωτών του. Ύστερα από παραγγελία του Θεού κατασκεύασε ένα χάλκινο φίδι, το οποίο κρέμασε σε έναν μεγάλο πάσσαλο, σε τόπο υψηλό, ώστε να φαίνεται σε όλη την κατασκήνωση.
Όσους από τους Εβραίους, δάγκωναν τα φίδια, αρκούσε να ατενίσουν μόνον, το χάλκινο φίδι και αμέσως εθεραπεύοντο. Το φίδι αυτό το διεφύλαξαν οι Ισραηλίτες εις τον ναόν του Σολομώντα ως ιερόν κειμήλιον που τους υπενθύμιζε την ευεργεσία του Θεού. Δυστυχώς όμως με το πέρασμα των χρόνων, θεοποίησαν το φίδι και του απέδωσαν τιμές και λατρεία. Γι’ αυτό και ο βασιλιάς Εζεκίας όταν ανέβηκε στον θρόνο, το κατέστρεψε και το ονόμασε ΄΄Νεεσθάν΄΄. Δηλαδή ένα κομμάτι συνηθισμένο χαλκού και τίποτα περισσότερο. Από το Νεεθάν προήλθε η ονομασία Νάας με την οποίαν ονόμασαν τους οφίτας (Ναασηνούς), μία αίρεσις σατανική και δυσεβεστάτη.
Πάντως το γεγονός της θεραπείας των Ισραηλιτών από το χάλκινο φίδι έχει αρκετούς συμβολισμούς. Ο Κύριος στα Ευαγγέλια, αρκετές φορές χαρακτηρίζει τους Ιουδαίους όφεις και γεννήματα εχιδνών. Και αυτό γιατί οι Εβραίοι έφεραν μέσα τους τα νοητά φίδια των παθών τους δαίμονες, που ήσαν οι υπηρέτες του αρχεκάκου εχθρού, του παλαιού δράκοντος Εωσφόρου, ο οποίος είχε ρίξει τους πρωτοπλάστες εις την αμαρτίαν.
Όσοι λοιπόν από τους Εβραίους έβλεπαν τον χάλκινον όφιν, ουσιαστικά έδειχναν την μετάνοιά τους, εξέφραζαν την πίστη τους, ζητούσαν συγνώμη από τον Θεόν και γι’αυτό κιόλας εθεραπεύοντο. Όχι γιατί το φίδι είχε μαγικές ιδιότητες, αλλά διότι ο Θεός τους γιάτρευε με την χάριν του. Αυτό γινόταν διότι το χάλκινο φίδι ήταν προφητικός τύπος του Εσταυρωμένου κι έτσι ενεργούσε σε αυτό η άκτιστος θεία χάρη και θεία ενέργεια του Τιμίου Σταυρού.
Το χάλκινο φίδι ήταν ομοίωμα φιδιού, τουτέστιν φίδι χωρίς δηλητήριο. Ο Χριστός από την άλλη είχε ως σώμα αθρώπινο, χωρίς όμως το δηλητήριο της αμαρτίας. Ήταν Αναμάρτητος. Όσους δάγκωσαν τα φίδια εσώζοντο, εφόσον ατένιζαν το χάλκινο φίδι. Παρομοίως όσοι προσβάλλονται από την αμαρτία και δαγκώνονται από τον δαίμονα, εφ’όσον πιστεύουν ακράδαντα στο πάθος του Σωτήρος θεραπεύονται από τα χτυπήματα του Σατανά και απολαμβάνουν την αιώνιον ζωήν.
Όπως ο χαλκός είναι σκληρός και αδιεπέραστος στο δηλητήριο που είναι αδύνατον να τον διαποτίσει, έτσι αδύνατον ήταν να εισβάλει η αμαρτία στην ανθρώπινη φύση του Χριστού. Ο Χριστός εμφανίστηκε ΄΄εν ομοιώματι σαρκός αμαρτίας΄΄. (Ρωμ.η,3). Τουτέστιν με την σάρκα την ανθρωπίνην, την σάρκα ημών των αμαρτωλών ανθρώπων. Όσοι άνθρωποι πέθαναν πρίν από τον Χριστόν, πέθαναν εξ’αιτίας της αμαρτίας τους και άρα δικαίως, διότι ήσαν αμαρτωλοί. Τότε όχι δικαίως αλλά αδίκως πήρε η αμαρτία τη ζωή του Χριστού και γι’αυτό κατεκρίθη. Επιστρέφοντας στήν Παλαιά Διαθήκη το φίδι που δεν φταίει σε τίποτα (το χάλκινο), γιατί δεν είχε βλάψει κανένα, προσηλώνεται στο ξύλο, υψώνεται επί του πασσάλου, εξαιτίας των θανατηφόρων φιδιών.
Το ίδιο και ο Κύριος πάσχει και υποφέρει επι του Σταυρού για όλους του άλλους που πέφτουνε εις την αμαρτία, και με τον θάνατό του, καταργεί το κράτος του θανάτου και της αμαρτίας, επουλώνει τα ψυχικά τραύματα των ανθρώπων και τους χαρίζει αθανασία, λυτρώνοτας τους από την απώλεια. Επιπροσθέτως όπως το χάλκινο φίδι ήταν νεκρό και όμως ωφέλησε τους Ισραηλίτας, έτσι και ο Χριστός νενεκρωμένος, με την νεκρή του σάρκα επι του Σταυρού ζωογονεί όλους τους δηλητηριασμένους από τον αρχέκακον όφιν. Είναι όμως δυνατόν να προκαλεί κατάπληξη, να ξενίζει ή ακόμη και να σκανδαλίζει το γεγονός ότι ο Χριστός παρομοιάζεται με φίδι. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος που είναι μια από τις ευαίσθητες υπάρξεις της Εκκλησίας, δεν επιτρέπει εις τον εαυτό του να θεωρήσει τον Κύριον ως φίδι, έστω και κατά τον τύπο. Σύμφωνα με τον Άγιο, το χάλκινο φίδι προτυπώνει όχι τον Χριστό αλλά τον Σατανά.(Γρηγορίου Θεολόγου 45,22 PG 36,653BC ΕΠΕ 5,20)
Δηλαδή όπως ο Μωϋσής ύψωσε το άψυχο και ακίνδυνο φίδι, ομοίως και ο Κύριος επρόκειτο να θριαμβεύσει και να διαπομπεύσει τον νικημένο Σατανά. Έμμελε να τον υψώσει ως νικητής και να τον επιδείξει ανίσχυρο σ’εκείνους που μέχρι τότε τυραννούσε. Παρά τα λεγόμενα όμως υπό του Αγίου Γρηγορίου, η αλήθεια είναι πως εάν αυτό το χάλκινο κατασκεύασμα δεν ήτο προτύπωσις του Χριστού και δεν έσωζε όσους έβλεπαν προς αυτό, δεν υπήρχε κανένας λόγος να κατασκευασθεί.
Βεβαίως ο Θεός δίδει την εξής εντολή : «Οὐ ποιήσεις γλυπτόν οὐδέ χωνευτόν» (Δευτ. κζ’15), αλλά όπως λέει ο Σεβηριανός Γαβάλων με την κατασκευή του χάλκινου όφεως, ανοίγει ο δρόμος της Θεολογίας για το υψηλό δόγμα της σταυρικής Θυσίας.( Σεβηριανός Γαβάλων Λόγος περί τού κατά Μωϋσέως όφεος 2 PG 56,502) Πάντως στην εποχή του Χριστού όπως και σήμερα ο Θάνατος που από βία και όχι από φυσικά αίτια, εθεωρείτο επονείδιστος και υβριστικός. Κακός θάνατος. Ιδιαιτέρως αυτό ἰσχυε για τον σταυρικό θάνατο. Ο Μωσαϊκός νόμος τονίζει ότι « Κεκατηραμένος ὑπό Θεοῦ πᾶς κρεμάμενος ἐπί τοῦ ξύλου»(Δευτ.κα΄23).Καταραμένος όποιος σταυρώνεται.
Το ξύλο του Σταυρού ήταν όργανο ατιμωτικού θανάτου και γι’αυτό συμβόλιζε την κατάρα. Ο Θεάνθρωπος λοιπόν Ιησούς ταπεινώθηκε τόσο πολύ, ώστε καταδέχτηκε να σταυρωθεί και να υποστεί πάθη ατιμωτικά και απαίσια. Φαντάζει πολύ αποκρουστικό και εξευτελιστικό, ίσως δε και βλάσφημο το γεγονός ότι ο άκακος Νυμφίος παριστάνεται ως ένα παγερό φίδι, του οποίου η θέα και μόνον προκαλεί αηδία.Πολύ όμως βαρύτερο ήταν το ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος.
Ο αναμάρτητος Θεός έλαβε την μορφή του ανθρώπου, του τόσο αμαρτωλού και ενόχου και σταυρώθηκε σαν να ήταν ο μεγαλήτερος αμαρτωλός. «Οὔτως ὑψωθῆναι δεῖ τόν Υἱόν τοῦ ἀνθρώπου» (Ιω.γ΄,14).Υψώθηκε, δηλαδή σταυρώθηκε σε μέρος επίσημο και υψηλό, ώστε να τον βλέπουν πολλά πλήθη ανθρώπων.Με την σταυρική του θυσία εξύψωσε την ανθρώπινη φύση στο ύψος της θεώσεως.
Το « ὑψωθῆναι» όμως κυρίως σημαίνει «δοξασθῆναι». Ο Σταυρός έγινε ύψος και δόξα του Χριστού. Δοξάσθηκε καθώς οι απόστολοί του, κήρυξαν την σταύρωση και την ανάστασή του σε όλη την οικουμένη. Για να κερδίσει λοιπόν ο πιστός την βασιλεία των ουρανών, δεν αρκεί να λέει ότι πιστεύει στον Εσταυρωμένο. Πρέπει να το αποδεικνύει εμπράκτως μετέχοντας κατά την δύναμίν του και βιώνοντας τα Πάθη του Χριστού.
Ο μεγάλος Εσταυρωμένος θέλει να έχει επι της γής μικρούς εσταυρωμένους και δια τούτο, όπως αποφαίνεται ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, για να προσβλέπει κάποιος στο Σταυρό, πρέπει να είναι εσταυρωμένος και νεκρός για τον κόσμο,(Γρηγορίου Νύσσης περί του βίου Μωσέως PG44,413D ΕΠΕ 9,308) « ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόληται, ἀλλ’ἔχῃ ζωήν αἰώνιον» (Ιω.γ’,15)και ατελεύτητον. Γένοιτο . Αμήν.
