Λόγος εκφωνηθείς επί τη μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου το 2006 υπό του Ιεροδιακόνου Δαβίδ νυν θεοφιλεστάτου Επισκόπου Πέτρας.
Ηγαπημένε μοι Γέροντα, Μακαριώτατε Αρχιεπίσκοπε Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. κ. Μακάριε!
Σεβασμιώτατοι άγιοι αρχιερείς
Σεβαστοί πρεσβύτεροι και Συνδιάκονοι
Λαέ του Θεού ηγαπημένε.
Αγάλλεται και χαίρει σήμερα η από περάτων έως περάτων της οικουμένης Χριστού Εκκλησία. Ουρανός και γη γίνονται ένα για να μέλψουν άσματα και να χορεύσουν πνευματικά επί τη μνήμη και πανηγύρει του πρώτου μετά τον ένα. Του κορυφαίου μετά τον Ιωάννη Θεολόγου της Εκκλησίας μας. Του ανθρώπου, η θεολογία του οποίου ενέπνευσε την συμπλήρωσιν του συμβόλου της Πίστεως εις την Δευτέραν, αλλά και την διατύπωση του δογματικού Όρου εις την Τετάρτην Οικ. Σύνοδον.
Αγαπητοί μου αδελφοί, ενώπιον των πνευματικών σας οφθαλμών η σεβασμία μορφή του. Στις ακοές της ψυχής σας ο αυτοκρατορικός του λόγος. Αισθάνομαι βαθείαν χαράν, διότι έχω την τιμή να σας παρουσιάσω το καύχημα της Ναζιανζού και καμάρι όλης της Καππαδοκίας, Γρηγόριον τον Μέγαν Θεολόγον. Έναν μακάριον Αρχιεπίσκοπον και δη της Βασιλευούσης των πόλεων, ο οποίος ανήκει στη χορεία των Καππαδοκών πατέρων, μαζί με τους χαρισματικούς αυταδέλφους, Μέγαν Βασίλειον και Γρηγόριον Νύσσης, που σημάδεψαν ανεξίτηλα με την φωτισμένη σκέψη τους την διδασκαλία της Εκκλησίας. Μάλιστα με τον ένα εξ αυτών, τον Ουρανοφάντορα Βασίλειον ανεδείχθησαν σε διαμέσου των αιώνων μνημειώδες παράδειγμα αθανάτου φιλίας, βαθιάς αλληλοεκτιμήσεως και ειλικρινούς σεβασμού.
Ο γρήγορος νους της Θεολογίας, γεννήθηκε στη Ναζιανζό της Καππαδοκίας στις αρχές του 4ου αιώνα. Ο πατέρας του, Γρηγόριος και αυτός ανήκε αρχικά στο θρησκευτικό σύστημα των Υψισταρίων. Ένα περίεργο κράμα Ιουδαϊσμού και ειδωλολατρείας. Η μητέρα του Νόννα με υπομονή, προσευχή και βαθιά πίστη στον Θεόν, μετέστρεψε τον πατέρα Γρηγόριον στον χριστιανισμό και ανέθρεψε τον υιόν της εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου. Ο τελευταίος είχε και δύο αδέλφια τον Καισάριον και την Γοργονίαν, που όμως έφυγαν νωρίς από τη ζωή, ραγίζοντας την καρδιά του Γρηγορίου.
Αφού έμαθε τα πρώτα του γράμματα στα σχολεία της πατρίδος του, έφυγε για ανώτερες σπουδές στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, την Αλεξάνδρεια και την Καισάρεια της Παλαιστίνης για να καταλήξει στην Αθήνα, την ακρόπολη της σοφίας και των επιστημών, όπου διέπρεψε κάνοντας λαμπρές σπουδές στην φιλοσοφία, την ρητορική και την φιλολογία.
Εκεί απέκτησε πρόσβαση στην κλασσική παιδεία όσο λίγοι, κάτι που όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων δεν ήταν χωρίς σημασία για το μέλλον της Εκκλησίας. Διότι ο Άγιος αφιέρωσε την κοσμική του σοφία και μόρφωση στην υπηρεσία της Εκκλησίας. Ο ελληνικός λόγος απετέλεσε το ανθρώπινον περίβλημα και όχημα, την σάρκαν την οποίαν ενεδύθη το θείον μήνυμα Του Χριστού, ο Λόγος Του Θεού και έτσι ο Γρηγόριος μαζί με τον Μεγάλο Βασίλειο και τους άλλους θεοφώτιστους πατέρες της Εκκλησίας μας, επιβεβαίωσαν το ισχύον από την ίδρυση της Εκκλησίας αδιαμφισβήτητο γεγονός, ότι η Ορθοδοξία είναι ελληνοχριστιανική σύζευξη και ένωση, ελληνοχριστιανικός πολιτισμός.
Απέναντι στον παραβάτη Ιουλιανό που ήθελε να αποκλείσει τους χριστιανούς από τα αγαθά της ελληνικής παιδείας, ο Άγιος Γρηγόριος αντιπαρέταξε την μόρφωσή του, για να αποδείξει και να καταστήσει σαφές ότι ο ελληνισμός, ο ελληνικός πολιτισμός δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των ειδωλολατρών και ότι δεν μπορούν να τον οικειοποιούνται. Ίσα-ίσα που τα υγιή του στοιχεία ενσωματώθηκαν στην Ορθοδοξία και κατέστησαν έτσι αθάνατον τον Ελληνισμόν.
Η πόλις των Αθηνών αποδείχθηκε για τον Γρηγόριο ένας ιδιαίτερα ευλογημένος τόπος, διότι εκεί εκτός των άλλων εστερέωσε την παροιμιώδη φιλία του με τον Μ. Βασίλειον. Οι δυο τους είχαν μία γνώμη, μία θέληση, μία ψυχή και ένα Πνεύμα το Αγαθόν να κατευθύνει τις ζωές τους. Άλλωστε ό Βασίλειος ήταν η μεγαλύτερη σπουδή του Γρηγορίου.
Ο Γρηγόριος ήταν άνθρωπος που εφέρετο από δύο ροπές. Από την μία, τον έθελγε η ερημία και η μόνωση, αγαπούσε υπερβολικά τον ησυχαστικό βίο. Από την άλλη όμως η μεγάλη του πνευματική ευαισθησία, το γεγονός ότι πονούσε για την Εκκλησία και σπάραζε για το λαό Του Θεού, τον ωθούσε αν και δεν το ήθελε στην ανάληψη ευθυνών και αξιωμάτων. Γι’ αυτό και πέρασε όλη του τη ζωή παλινδρομώντας ανάμεσα στην έρημο και την κοινωνία των ανθρώπων.
Έγινε ιερέας και Επίσκοπος, κατόπιν πιέσεων του πατρός του και του φίλου του Βασιλείου. Το γεγονός ότι για λόγους ανωτέρους της θελήσεώς του, δεν έγινε ποτέ ποιμένας στα Σάσιμα, επισκοπή για την οποία ψηφίστηκε και προοριζόταν, είχε σαν συνέπεια να δοκιμαστεί προσωρινά η φιλία του με τον θεληματικόν και κορυφαίον στα οργανωτικά Μητροπολίτην Καισαρείας Βασίλειον.
Ο Άγιος Γρηγόριος είχε ένα ιερόν πάθος! Μία φωτιά που του έκαιγε τα σωθικά και δεν έλεγε να σβήσει. Την αγάπη του για την Αγία Τριάδα. Μια αγάπη, η οποία εξηγεί το γιατί δέχθηκε ύστερα από αφόρητες πιέσεις να γίνει Πατριάρχης Κων/πόλεως, όταν στην πρωτεύουσα της νέας Ρώμης οργίαζαν οι Αρειανοί με την συμμαχία του αυτοκράτορα Ουάλη, έχοντας πάρει με τη βία από τους Ορθοδόξους, όλους τους ναούς της πόλης.
Με κέντρο δράσεώς του τον ταπεινόν ναόν της Αναστασίας, ο άγιος ανέστησε την Ορθοδοξία στην Πόλη. Τα θεολογικά του επιχειρήματα, ο ποιητικός του λόγος και ρητορική του δεινότητα, ήταν τέτοια που συνετέλεσαν στο να τον προσέξουν και να δεχθούν την διδασκαλία του, τόσον οι Ορθόδοξοι όσο και πολλοί αιρετικοί. Ιδιαίτερα επέμενε στο ότι το γράμμα της Γραφής δεν αρκεί από μόνο του για να εκφράσει το βάθος της αληθείας. Διότι η Αλήθεια που είναι ο Χριστός, είναι άπειρη και για να την προσεγγίσουμε, να την πλησιάσουμε, θα πρέπει να την ερμηνεύσουμε βαθύτερα απ’ όσο την εξηγεί το γράμμα της Γραφής.
Ο Καππαδόκης φωστήρας της Εκκλησίας έμεινε στην ιστορία ως ο κατεξοχήν Θεολόγος, κυρίως για τους πέντε Θεολογικούς λόγους που εξεφώνησε στο ναό της Αναστασίας. Σε αυτούς ο άγιος για πρώτη φορά στα εκκλησιαστικά χρονικά, διακηρύσσει με σαφήνεια την αλήθεια για τα Θεία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος, όταν πολλοί εφήρμοζαν οικονομία, λόγω των καιρών, δηλαδή μιλούσαν συνεσκιασμένα για την θεότητα του Αγίου Πνεύματος. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των αρχόντων της Ναζιανζού που ευρέθηκαν στην Καισάρεια. Εκεί σκανδαλίσθηκαν ακούγοντας τον Μ. Βασίλειο να ομιλεί συγκεκαλυμμένα περί του Αγίου Πνεύματος, διότι ήταν εθισμένοι στα πεπαρησιασμένα κηρύγματα του Γρηγορίου περί Αγίας Τριάδος.
Επίσης είναι ο πρώτος που αναλύει τί είναι η θεολογία και ότι δεν πρέπει ο καθένας να θεολογεί, αλλά μόνον εκείνος που διαθέτει τις κατάλληλες προϋποθέσεις, εκείνος δηλαδή που έχει καθαρισθεί από τα πάθη και φωτισθεί υπό του Θεού. Μέλημα σταθερό του Γρηγορίου ήταν η προκοπή των πιστών στην ορθή πίστη και την αρετή, αλλά και η ομόνοια και ειρήνευση στα εκκλησιαστικά μεταξύ Ανατολής και Δύσεως.
Ιδιαίτερη σχέση ανέπτυξε με το ποίμνιό του στο ναό της Αναστασίας, ένα ποίμνιο που τον αγάπησε με ιερόν πάθος και ειλικρινή σεβασμό. Ενώπιον των αγνών πιστών κατακλυζότανε από συγκίνηση, βλέποντας τις εκδηλώσεις λατρείας προς το πρόσωπό του και τον σπαραγμό, τον πόνο για την Ορθοδοξία, που ο ίδιος είχε ενσταλάξει στις ψυχές τους. Γέμιζε τότε από δάκρυα και αδυνατούσε να συγκρατήσει την άβυσσον της αγάπης του για τον Θεόν και τον άνθρωπον.
Λόγω της μεγαλωσύνης όμως του Αγίου, πολλοί ήταν εκείνοι που τον εφθόνησαν. Και πρώτοι απ’ όλους οι σκληροπυρηνικοί Αρειανοί που τον πολέμησαν μέχρι τελικής πτώσεως. Όταν έφθασε για πρώτη φορά στο λιμάνι της Βασιλεύουσας για να αναλάβει τα νέα του καθήκοντα ως προκαθημένου της πόλεως, οι Αρειανοί τον υποδέχθηκαν με ύβρεις και λιθοβολισμούς. Αργότερα μάλιστα έκαναν και απόπειρα δολοφονίας εις βάρος του. Έπειτα πολλοί Ορθόδοξοι Επίσκοποι, τους οποίους χαρακτηρίζει απαιδεύτους και ασυνειδήτους, τον επίκραναν πολύ με τη στάση τους, ακόμα και κατά τη διάρκεια της Β΄ Οικ. Συνόδου, εις την οποίαν προήδρευσε αρχικά.
Υπήρχαν και αρκετοί χριστιανοί με κοσμικό φρόνημα που λόγω της ταπεινής διαθέσεως και ατημέλητης ενδυμασίας του, τον εχαρακτήριζαν ως χωριάτη και κουρελή του οποίου η παρουσία δεν έχει καμία επισημότητα, επιβλητικότητα και λαμπρότητα, από την στιγμή μάλιστα κατά την οποίαν δεν επεσκέπτετο συχνά τα ανάκτορα και τις πολυτελείς αρχοντικές οικίες με τα πλούσια δείπνα.
Μελετώντας τον βίο του, αδελφοί μου, ένιωσα υπερήφανος που είμαι Έλληνας και Ορθόδοξος και εθαύμασα τον Άγιον, διότι θρόνος του μέγας και γλυκύς ήτανε το ασκητήριο και η περιφρόνηση της δόξης και των αξιωμάτων. Παράλληλα όμως ένιωσα στεναχώρια και θλίψη, διότι αυτή του η αγάπη για την ησυχία έκλεψε από τους πιστούς τον πονετικό ποιμένα, και τον μεγάλο Θεολόγο της Ορθοδοξίας, που ως άλλος κυματοθραύστης συνέτριβε και σταματούσε όλες τις κακοδοξίες.
Δεν μπορώ όμως αυτή τη στιγμή παρά να αναφωνήσω εις τον άγιον: Άγιε Γρηγόριε καμάρι και καύχημα του κάθε Καππαδόκη, αλλά και συνόλου της Ορθοδοξίας, συ είπας ¨ακόμα ην δρόμος¨ για να διανύσεις, άφησες όμως την Πόλη που ανέστησες θυσίασες τον εαυτόν σου για την ειρήνευση των Εκκλησιών και μέσα από πειρασμούς και αρρώστιες παρέδωκας την αγίαν σου ψυχήν εις τας αγκάλας Του Παναγίου Πνεύματος, που αγάπησες όσο λίγοι επάνω στη γη. Και η Βασιλεία των Ουρανών χαίρουσα σε υπεδέχθη εις τους κόλπους της, θελκτικόν θείον φώς σε περιέλαμψεν εις τους αιώνας.
Από τότε πέρασαν αιώνες πολλοί. Η εκκλησία διήλθεν δια πυρός και ύδατος. Και εξήχθη κατά καιρούς εις περιόδους ανέσεως και αναψυχής. Είναι όμως άραγε η εποχή που διανύουμε μία από τις περιόδους αυτές; Ποικιλώνυμες αιρέσεις, άβυσσος πνευματικής καταπτώσεως, αμαρτίας σάλος και σύγχυσις εθνών συνθέτουν ένα σκηνικό που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια και προαναγγέλει την κορύφωση του μυστηρίου της ανομίας.
Και όμως! Ένα γνήσιον τέκνο της αγάπης του Χριστού. Μία καρδιά πλημμυρισμένη από την διαύγεια της Θείας Χάριτος. Έναν απλόν άνθρωπον Του Θεού. Αυτόν θα εξέλεγε ως αντίβαρον εις το κακόν ο Αγαθός Παράκλητος εις τους εσχάτους τούτους καιρούς, για να καθίσει εις τον επίζηλον θρόνον του Ουρανομύστου Διονυσίου. Εις την ιεράν καθέδραν ετούτης εδώ της πόλεως. Και το Πνεύμα της αληθείας που ετάζει καρδίας και νεφρούς είπε και εγένετο!
Πριν από δύο ακριβώς έτη κατά την μνήμην Γρηγορίου του Θεολόγου. Πρόσωπον λουσμένο σε ιλαρό φως, μάτια που ενσταλάζουν θεία γλυκύτητα και η παρουσία του Αγίου Πνεύματος αισθητή σε όλο του το είναι. Μακαριώτατε Γέροντα. Για 25 ολόκληρα χρόνια φροντίσατε να μην λείψει η πνευματική τροφή από το ποίμνιον της Θεσσαλονίκης. Ο Παντεπόπτης όμως Θεός έβλεπε ότι ο λαός των Αθηνών επί τόσα χρόνια υποσιτιζόταν, λιμοκτονούσε πνευματικά και είχε άμεση ανάγκη, πεινά για λόγον Θεού. Για ευρεία κηρυγματική δράση. Για την ποιμαντική πρόνοια του καλού ποιμένος.
Έστειλε λοιπόν τον κατάλληλον άνθρωπον όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου να οδηγήσει τον λαόν του εις νομάς σωτηρίους. Έχει όμως συνειδητοποιήσει στο μεταξύ ο σύλλογος των πιστών, έχει καταλάβει ποιος είναι ο Αρχιεπίσκοπός του; Προσωπικά δοξάζω τον Θεόν, αισθάνομαι βαθείαν ευγνωμοσύνην απέναντί του, διότι είχα την εύνοια να οδηγήσει τα βήματά μου κοντά σας κάτι που θεωρώ ευεργεσία για μια ζωή.
Διότι είμαι ακράδαντα πεπεισμένος πως κανείς άλλος άνθρωπος επί της γης δεν θα μπορούσε να καταλάβει και να διακρίνει το ποιος είμαι, καλύτερα από εσάς. Άλλοστε αποτελώ ζωντανό τεκμήριον της ακατάβλητης υπομονή σας. Από τη μεριά σας Γέροντα, διψάτε τη σωτηρία των ανθρώπων, επιθυμείτε να τους καταρτίζετε, να οικοδομείτε τον (έσω) άνθρωπον της αρετής και να μορφώνετε μέσα του Τον Χριστόν. Δίνετε εφόδια και μέσα στους πιστούς, κληρικούς και λαϊκούς, για να πολεμήσουν τον πειρασμό και να υπερισχύουν του κακού.
Δεν λέτε ωραιολογίες που χαϊδεύουν τα αυτιά και ελκύουν την προσοχή. Στα πλαίσια της ποιμαντική σας μέριμνας κατηχείτε, συμβουλεύετε, εξομολογείτε. Αντιμετωπίζετε με διάκριση και αγάπη την πληγωμένη ψυχή. Μια διάκριση, με την οποία διακρίνετε τους λογισμούς της καρδιάς και την προδιάθεση που έχουν οι άνθρωποι για την αρετή ή την αμαρτία. Όταν όμως χρειασθεί, δεν διστάζετε έστω κι αν αποδειχθεί επώδυνο για τον ασθενή, να τον χειρουργήσετε βαθιά και αποτελεσματικά.
Με την διορατική σας ματιά βλέπετε μπροστά από τα ορώμενα, διασχίζετε την επιφάνεια των γεγονότων και μπορείτε να προδικάσετε ως βαθύς γνώστης της ανθρωπίνης φύσεως, την εξέλιξη που θα έχει ένας άνθρωπος ή μία κατάσταση. Πάνω απ’ όλα όμως Γέροντα, αυτό που περισσότερον και από την αμαρτία μισείτε, είναι ο καινός λόγος και η στρεβλή διδασκαλία που καταργεί την θεραπευτικήν οδόν της σωτηρίας, την οποίαν εκφράζουν και εις την οποίαν οδηγούν τα ορθόδοξα δόγματα.
Από μέσα σας αναδύεται πνεύμα αληθείας που υψώνεται θεόρατον και σκορπίζει την αίρεσιν στους πέντε ανέμους. Δεν είναι τυχαίο άλλοστε το γεγονός ότι η μεγάλη σας αγάπη είναι η θεολογία. Και έχετε συνείδησιν ότι το θεολογείν έστι σχοινοβατείν. Φόβος και τρόμος η θεολογία και μαζί κάλλος άρρητον και ομορφιά. Εσείς όμως έχετε την δύναμη και την χάρη να θεολογείτε, διότι στέκεστε με φόβον, δέος και σεβασμόν απέναντι στην αλήθεια. Μέσα σας επικρατεί χαλασμός από αγωνία για την Ορθοδοξία.
Η διδασκαλία σας Γέροντα, δεν είναι αποτέλεσμα μίας έστω μεγάλης και εμβριθούς, αλλά ξηράς και αβιώτου θεολογικής μορφώσεως. Διότι πάνω απ’ όλα απορρέει από την γεμάτην θείαν έφεσιν και ιερά αισθήματα καρδίαν σας, αισθήματα λατρείας για τον Θεόν και πόνου ψυχής για τον φωτισμό των πιστών. Η θαυμαστή αρμονία στη ζωή και στη διδασκαλία σας έχει ως φυσικήν απόληξιν και επιβράβευσιν την γνώση θείων και ανθρωπίνων μυστηρίων.
Ο λόγος σας πύρινη λάβα που κατακαίει την αμαρτίαν και καθαρίζει από τα πάθη. Αγγίζει τις καρδιές των ανθρώπων και τις κάνει να πάλλονται από αγάπη για τον Θεόν και τον άνθρωπον και εξυψώνει εις τα άνω τα πνευματικά αισθητήρια. Λόγος καρποφόρος κυρίως, διότι τον χαρακτηρίζει κατεξοχήν το Θεολογικό βάθος. Με τα θεολογικά σας συγγράμματα ενδυναμώνετε στην ασθενή συνείδηση των καλοπροαιρέτων και δεκτικών της αληθείας συγχρόνων ανθρώπων, με σαφήνεια και ενάργεια τα ψυχοσωτήρια όρια ανάμεσα στην Ορθοδοξία και την αίρεση. Επιβεβαιώνετε τον τρόπο αποδοχής των αιρετικών από την Εκκλησία και διευκρινίζετε θεολογικά-εκκλησιολογικά την στάση της Εκκλησίας απέναντι στην παναίρεση του Οικουμενισμού και το σχίσμα του νέου ημερολογίου.
Διατυπώνετε - έστω κι αν αυτό θεωρείται αυτονόητον - με αδιαφιλονίκητον τρόπον την πίστη σας στη μέλλουσα ζωή, Παράδεισον και Κόλασιν, την στιγμή κατά την οποίαν Ορθοδοξόσχημοι Επίσκοποι τηρούν σιγή ιχθύος επί του θέματος. Το μεγάλο σας όραμα για τους πιστούς είναι η εν αληθεία ακατάπαυστος δοξολογία του ονόματος Του Τριαδικού Θεού εις την Βασιλείαν των Ουρανών. Και σαν να μην φθάνουν όλα αυτά, ωσάν τον άγιον Γρηγόριον αγωνιάτε για την ευστάθεια των Εκκλησιών, την ομόνοια των επισκόπων και την ειρήνευση των διεστώτων μερών, καλώντας τους πάντας να αναλάβουν τας ευθύνας των και να πράξουν τα δέοντα.
Αγαπητοί μου εν Χριστώ αδελφοί. Ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος μας κ. κ . Μακάριος ενθρονίστηκε στον περικλεή θρόνο των Αθηνών ως η επιβλητικότερη Θεολογική μορφή στην σύγχρονη εκκλησιαστική πραγματικότητα. Αποστολή του είναι να λιώσει τον πάγο της πνευματικής αναισθησίας των πολλών και να μετατρέψει το αντορθόδοξο κλίμα, φέρνοντας τους ανθρώπους πιο κοντά στον Θεόν.
Πάντως, σε κάθε περίπτωση, μπορεί να αναφωνήσει προς τους Ορθοδόξους τω σχήματι εκτός όμως εκκλησίας ευρισκομένους νεοημερολογίτας και όχι μόνον ταγούς, τα λόγια του αγίου Γρηγορίου που αντίστοιχα είχε απευθύνει στους πανίσχυρους τότε Αρειανούς: «Δικά σας τα πλούτη και η δόξα. Δική σας οι μεγάλοι ναοί. Ο πολύς λαός είναι μαζί σας. Σε εμένα ο μικρός ναός, αλλά εδώ μέσα δοξάζεται η Αγία Τριάδα και αυτό με αναπαύει και με παρηγορεί. Γύρω μου μαζεύτηκε μικρό ποίμνιο, μα το χω καλά φυλαγμένο από κακοδοξίες. Γι’ αυτό και δεν με φοβίζει το μικρό ποίμνιο, ποίμνιον που δοξάζει εν αληθεία τον Θεόν, όσο μικρόν κι αν είναι».
Συνεχίστε Μακαριώτατε να ανασταίνετε την Ορθοδοξία στις καρδιές των ανθρώπων. Και επειδή το αίμα σας κοχλάζει από Θείον ζήλον και ιεράν αγανάκτησιν για τους αδυσώπητους πολεμίους της Ορθοδοξίας, γνωρίζω ότι είστε έτοιμος και αποφασισμένος όταν το καλέσουν οι καιροί και έλθουν διωγμοί, εξορίες και βασανισμοί, να δώσετε ακόμα και τη ζωή σας, να θυσιάσετε μέχρι τελευταία ρανίδα του αίματός σας προασπιζόμενος τα ιδανικά της Ορθοδοξίας.
Τελειώνοντας, Μακαριώτατε, σεβαστοί Άγιοι Αρχιερείς, ηγαπημένε Του Θεού κλήρε και λαέ, θα ήθελα να πω τα εξής: Μέγα Χάσμα εστήρικται και αβυσσαλέα απόσταση υπάρχει μεταξύ της αγιότητος του Ιεράρχου Γρηγορίου και της αμαρτωλότητος του διακόνου Δαβίδ. Ο άγιος είναι ασυγκρίτως ποιο αξιόπιστος από τον ομιλούντα, γι’ αυτό και έχω πολύ μεγαλύτερη ανάγκη από εκείνον να δανειστώ το συγκλονιστικόν λόγιον που εκφώνησε κατά την Β΄ Οικ. Σύνοδον προς τους αμφισβητούντας αυτόν Επισκόπους, ο Θεολόγος Γρηγόριος: «Δότῳ το κρίνειν τῷ τελευταίῳ πυρί».
Δηλαδή, επικαλούμαι όπως και ο άγιος, ως μάρτυραν αδιάψευστον τον Πανάγιον Τριαδικόν Θεόν και παραδίδομαι άνευ όρων στη διάθεση και την δικαιοσύνη Του να με κρίνει με το Θείο πυρ της Δευτέρας Παρουσίας, αν δεν εννοώ και δεν είπα με ειλικρινή διάθεση, όλα όσα παραπάνω σας ανέφερα. Αδελφοί μου, ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος κατά την ημέρα της Κρίσεως στήτω προστάτης και βοηθός μας για να χαιρόμαστε μαζί του πάντοτε εις την Βασιλείαν Του Χριστού. Αμήν.
